Anticonceptie is de overkoepelende term voor alle producten en methodes die je beschermen tegen zwangerschap. De meeste anticonceptiemiddelen zijn dan ook gemaakt voor mensen met een baarmoeder. Door het gebruik van een anticonceptiemiddel voorkom je dat een zaadcel en eicel bij elkaar kunnen komen of dat een embryo zich zou kunnen nestelen in de baarmoeder. Veel anticonceptiemiddelen werken door middel van hormonen, maar er zijn ook anticonceptiemiddelen die werken als barrière tussen de zaad- en eicellen. Een ander woord voor een anticonceptiemiddel is een voorbehoedsmiddel.

Anticonceptiepil

De anticonceptiepil is de meest gebruikte vorm van anticonceptie in Nederland. In de pil zitten hormonen die ervoor zorgen dat er geen eicel vrijkomt. Ook maken de pillen het slijm in de baarmoederhals dikker waardoor zaadcellen er minder goed doorheen kunnen. De hormonen in de pil zorgen er ook voor dat een eventueel bevruchte eicel zich minder goed kan nestelen. Er zijn verschillende soorten pillen, sommige neem je elke dag van de maand in, andere drie weken gevolgd door een stopweek. Wanneer je de pil juist slikt ben je ook in die stopweek beschermd tegen zwangerschap. Omdat de pil een orale vorm van anticonceptie is worden de werkzame stoffen via je maag aan je bloed afgegeven. Hier zijn relatief veel hormonen voor nodig.

Welke verschillende soorten anticonceptie zijn er?

Er zijn veel verschillende anticonceptiemethodes. Je kent waarschijnlijk wel de pil, het condoom of een spiraaltje. Maar er is nog veel meer! Hoe weet je wat er bij mij past en wat zijn eigenlijk de verschillen tussen al deze methodes?

Piemelcondoom

Een condoom is een barrière middel en werkt zonder hormonen. Het fijne aan een barrière middel is dat het niet alleen beschermt tegen een zwangerschap maar ook tegen veel soa's. Een mannencondoom wordt daarom niet alleen bij penetratie gebruikt, maar bijvoorbeeld ook bij anale en orale seks. Bij een mannencondoom gaat het condoom over een stijve penis heen. Wanneer er een zaadlozing plaatsvindt vangt het condoom de sperma op. Hierdoor komt het niet in de baarmoeder terecht en kunnen de spermacellen geen eicel bevruchten. Na gebruik haal je het condoom gemakkelijk van de penis af, knoop je hem dicht en gooi je hem weg in de prullenbak.

Vaginacondoom

Naast een piemelcondoom, bestaat er ook een vaginacondoom. Dit is net als het piemelcondoom een barrière middel zonder hormonen en beschermd dus ook tegen soa's. Een vaginacondoom bestaat uit twee ringen die aan elkaar verbonden zijn. De kleinere ring breng je in in de vagina en de grotere ring leg je over de vulvalippen heen. Je kunt een vaginacondoom al inbrengen voordat de seks begint, hierdoor hoef je geen pauze te nemen wanneer je eenmaal bezig bent. Een vaginacondoom vangt net als een piemelcondoom de sperma op voordat deze in de baarmoeder terecht kan komen. Na gebruik knoop je deze dicht en gooi je dit ook gewoon in de prullenbak.

Anticonceptiering

Een anticonceptiering is een zachte, flexibele, kunststof ring die hormonen afstoot. De ring heeft een doorsnee van ongeveer 5 centimeter en breng je zelf aan in je vagina, eigenlijk op dezelfde manier als dat je een menstruatiecup of een tampon inbrengt. Dit kan met je handen of met de bijgeleverde applicator. Door de vorm voel je de ring niet en valt hij er niet zomaar uit. Via de slijmvliezen in je vagina komen de hormonen van de ring in je bloed terecht. Door de gelijkmatige afgave krijgt je lichaam niet te maken met hormoonpieken. Na drie weken verwijder je de ring en heb je een stopweek. Na je ringloze week breng je weer een nieuwe in.

Anticonceptiepleister

De anticonceptiepleister is een wekelijkse anticonceptiemethode en daarom perfect voor wanneer je niet dagelijks aan je anticonceptie wilt denken maar wel controle wilt hebben over je menstruatie. De pleisters zijn dun en flexibel en ongeveer 4,5 bij 4,5 cm groot. Je kunt ze onder je kleding dragen. Je plakt de pleister dan op een schoon, droog , intact en gezond stukje huid op je billen, rug, bovenarm of buik. Rondom de anticonceptiepleister mag je geen crème, olie, lotion, poeder of make-up gebruiken. Daardoor zou de pleister kunnen loslaten. Wanneer dit gebeurt moet je binnen 24 uur een nieuwe pleister plakken. Je gebruikt deze vorm van anticonceptie 3 weken, gevolgd door een stopweek van 7 dagen. Een pleister werkt één week. Iedere week van je cyclus vervang je de pleister op dezelfde dag, bijvoorbeeld elke maandag. De pleisters geven gedurende de hele week geleidelijk hormonen af. Deze hormonen komen via je huid in je bloed terecht.

Anticonceptiestaafje

Een anticonceptiestaafje biedt 3 jaar bescherming tegen zwangerschap. Je hoeft dus een lange tijd niet aan anticonceptie te denken. Het staafje zit onzichtbaar in je bovenarm en geeft continu een lage dosis hormonen af. Je hebt dus geen last van hormonen pieken en dalen. Met een hormoonstaafje heb je ook geen stopweek. Dit betekent dat je zelf geen invloed hebt over op de timing van je menstruatie. Het kan je menstruatie veranderen of deze kan zelfs helemaal wegblijven. Het inbrengen van een hormoonstaafje wordt gedaan door een getrainde arts. Het is een korte, eenvoudige handeling van ongeveer 30 seconden. Na een plaatselijke verdoving wordt het staafje net onder de huid van je bovenarm ingebracht met behulp van een soort naald. Na 3 jaar wordt het staafje weer door een arts verwijderd. Of eerder natuurlijk, wanneer jij dat wilt. Na het verwijderen kan er direct een nieuw staafje geplaatst worden.

Hormoonspiraal

Een hormoonspiraaltje is een kunststof ankertje van 30 of 32 millimeter groot. Het spiraaltje wordt door een arts of gynaecoloog in de baarmoeder geplaatst en geeft gedurende 5 jaar continu een kleine dosis hormonen af. Je hoeft na het plaatsen dus 5 jaar niet aan anticonceptie te denken. Je hebt gedurende die tijd geen invloed op je menstruatie, deze kan soms veranderen of zelfs helemaal wegblijven. Wanneer je een spiraaltje wilt laten zetten doet de arts eerst een inwendig onderzoek om te kijken naar de ligging van je baarmoeder en om zwangerschap uit te sluiten. Het plaatsen van een hormoonspiraaltje duurt een paar minuten. Je ligt dan met gespreide benen en met een eendenbek wordt je vagina opengehouden zodat de arts er goed bij kan. Het spiraaltje wordt dan ingebracht. Aan de onderkant van het spiraaltje zitten twee dunne draadjes die op maat geknipt worden. Deze draadjes zijn nodig om het spiraaltje er na 5 jaar, of eerder, weer uit te kunnen halen. Als het goed is voelen jij en je partner verder niets van deze draadjes. Als je wilt kan er na het verwijderen van het spiraaltje meteen een nieuwe ingezet worden.

Koperspiraal

Een koperspiraal is een stukje plastic in de vorm van een 'T' met een koperdraadje eromheen. Het koperspiraaltje wordt net als een hormoonspiraaltje door een arts via de vagina in de baarmoeder geplaatst. Je bent dan 5 tot 10 jaar beschermd tegen zwangerschap. Het koperspiraal maakt zaadcellen 'inactief', zodat er geen bevruchting plaats kan vinden. Het koperspiraal kan ook worden gebruikt als 'morning-after-spiraal' wanneer het geplaatst wordt binnen 5 dagen na onveilige seks. Zo kan een eventueel bevruchte eicel zich niet in de baarmoederwand nestelen. Het koperspiraal bevat geen hormonen en is daardoor geschikt wanneer je geen hormonen mag of wilt. Hierdoor behoud je je eigen natuurlijke menstruatiecyclus. Wel kunnen de menstruaties eerder komen, pijnlijker zijn en langer duren dan gebruikelijk. Je kunt je menstruatie met een koperspiraal niet overslaan, verschuiven of uitstellen.

Prikpil

Zoals de naam al zegt laat je deze vorm van anticonceptie door je arts toedienen met een prik. Eén injectie is genoeg om je 12 weken tegen zwangerschap te beschermen. Gedurende deze tijd heb je geen stopweek en dus ook geen controle over je menstruatie. Je menstruatie kan wel veranderen of zelfs helemaal wegblijven. Als je net begint met de prikken kan je onregelmatige en langdurige bloedingen hebben. Wanneer je de injecties langer dan 6 maanden gebruikt, verminderen de bloedingen en neemt de kans op het helemaal wegblijven van je ongesteldheid toe. Als je wilt stoppen met de prikpil kan het soms wel een jaar of langer duren voordat de hormonen helemaal uit je lijf zijn en je weer vruchtbaar bent.

Beflapje

Een beflapje is een voorbehoedsmiddel die je niet tegen zwangerschap beschermd, maar wel tegen soa's. Je gebruikt een beflapje wanneer je orale seks uitoefent. Een beflapje is een dun lapje, vaak gemaakt van rubber of latex die je over de vulva en anus heen legt. Door het dunne materiaal heen kun je met je mond en tong de vulva, clitoris en anus stimuleren.

"Waarom moet ik 'gewoon' aan de pil?"

Hoe kom ik aan anticonceptie?

Condooms kun je gewoon in de winkel kopen. Bij de drogisterij is er vaak een redelijk aanbod, maar het kan voorkomen dat ze bij de kassa liggen en misschien vind je dat ongemakkelijk en kijk bekijk je liever alles rustig zelf. In dat geval hebben is er een kleine collectie in de supermarkt, vaak liggen ze bij de toiletartikelen en kun je deze rustig bekijken voordat je ze koopt. Ook kun je naar een speciaalzaak (seksshop) gaan, daar werken gespecialiseerde mensen die je kunnen helpen en is een groot aanbod. Je kunt je condooms ook altijd nog online bestellen. Hier heb je het grootste aanbod, zijn ook beflapjes te vinden en heb je al helemaal rustig de tijd om te kijken wat je wilt.

Andere vormen van anticonceptie regel je via je huisarts en worden tot je 21ste door de basiszorgverzekering vergoed. Ook voor het doktersbezoek hoef je niet te betalen. Je hebt geen toestemming van je ouders nodig wanneer je aan anticonceptie wilt beginnen of een afspraak wilt maken met je huisarts. Je hoeft er dus niet bang voor te zijn dat je ouders er achter komen als je dat niet prettig vindt. Het kan ook juist fijn zijn om er met je ouders of vrienden over te praten wanneer je aan anticonceptie begint, ze kunnen je helpen met het uitzoeken van de mogelijkheden of kunnen meegaan naar de dokter. Maar dit mag je natuurlijk helemaal zelf weten. Wanneer je naar de huisarts gaat gaan jullie eerst in gesprek over welke vorm van anticonceptie het beste bij jou past. Er zijn ook verschillende websites waarop je thuis al tests kunt doen. Als je eruit bent wat je wilt helpt de dokter je verder. Het kan zijn dat je een recept voor bij de apotheek krijgt, waar je je anticonceptie op kunt halen of een vervolgafspraak maakt om de anticonceptie te laten plaatsen. Dit is niets om je over te schamen, huisartsen krijgen deze vraag heel vaak en vinden dit heel normaal.

Wat zijn de voor en nadelen van anticonceptie?

Je gebruikt anticonceptie voornamelijk omdat je dan een veel kleinere kans op een zwangerschap hebt. Deze kans is echter nooit helemaal weg. Er kunnen altijd dingen misgaan en er zijn risico's. Het grote voordeel van condooms is dat ze naast zwangerschap, ook beschermen tegen soa's. Dit is ook meteen de enige manier om je te beschermen tegen een soa. Meer over soa's kun je lezen bij 'Help ik heb een soa'.

Er zitten ook veel nadelen aan het gebruik van anticonceptie. Net als met elk medicijn is er een kans op bijwerkingen. Deze bijwerkingen variëren per variant en per persoon. Het kan zijn dat de ene persoon wel en de andere geen bijwerkingen ervaart. De meest voorkomende bijwerkingen zijn hoofdpijn, gevoelige borsten, gewichtstoe of afname, emotionele labiliteit, verandering in je libido of het krijgen van acne. De anticonceptiepil kan er echter ook weer voor zorgen dat je acne juist minder wordt. Combinatie methodes zoals de anticonceptiepil, anticonceptiepleister en de anticonceptiering geven je een hogere kans op trombose. Verder beïnvloeden veel methodes je cyclus en kun je heftiger, minder heftig of zelfs helemaal niet meer ongesteld worden zolang je de anticonceptie gebruikt. Voor elke variant is een bijsluiter met alle bijwerkingen en risico's die je moet lezen voordat je aan de anticonceptie begint. Deze bijsluiters zijn ook online te vinden voor als je ze van te voren al door wilt lezen of wilt vergelijken.

Wat als ik geen
anticonceptie heb
gebruikt?

Het kan natuurlijk gebeuren dat je het vergeet om anticonceptie te gebruiken tijdens de seks. Of misschien vertrouw je het ondanks alles toch niet, is het condoom gescheurd of ben je de pil een keer vergeten te slikken. In dat geval zijn er verschillende dingen waar je bang voor kunt zijn, een zwangerschap of een soa. Wanneer je bang bent dat je een soa hebt opgelopen moet je dit laten testen. Dit kan bij de huisarts, de GGD of thuis met een zelftest. Hoe dit allemaal werkt lees je op de pagina over soa's.

Het kan ook zijn dat je bang bent voor een zwangerschap, je kunt dan binnen 72 uur nadat je onbeschermd seks hebt gehad een morning-afterpil innemen. Deze haal je bij de drogist of apotheek en kosten tussen de 15 en 20 euro. Je kan hier wel bijwerkingen van krijgen. Wanneer je niet ongesteld wordt of door andere redenen denkt dat je misschien zwanger bent is het handig om een zwangerschapstest te doen. Een zwangerschapstest kan je doen op de dag dat je verwacht ongesteld te worden. Hiervoor heeft een test vaak geen zin en kan je een negatief resultaat krijgen terwijl je wel zwanger bent. Ook deze zijn gewoon bij de drogisterij, apotheek of soms zelfs in de supermarkt te koop. Ze variëren in prijs van een paar euro naar een tientje. Wanneer je een test gaat doen is het belangrijk dat je eerst de bijsluiter en gebruiksaanwijzing leest. Het verschilt per test op welk moment je hem het beste kunt doen en op welke manier. De test kan door hormonen in je urine zien of je zwanger bent of niet. Het duurt vaak zo'n 5 minuten voordat de test resultaat geeft.

Ben je inderdaad zwanger? Dan is het misschien fijn om met iemand te praten over wat je gaat doen. Het kan fijn zijn om dat met vrienden of familie te doen of met een specialist. Er zijn verschillende gratis hulplijnen waarmee je kunt bellen, appen, chatten of mailen wanneer je ongewenst zwanger bent. In Nederland hebben we gelukkig de optie voor een abortus, maar het kan moeilijk zijn die keuze te maken. Ook hier kun je met verschillende mensen over praten, bijvoorbeeld bij de GGD, Siriz of Er Is Hulp. Zij helpen je ook verder met welke behandeling er bij jou past en hoe dat in zijn werk gaat.

"De pil was een hel voor mij"